Erken Çocukluk Eğitiminde Matematik Eğitimi
Amaç ve Kazanımlar
Kazanım
3.
Algıladıklarını hatırlar. (Göstergeleri: Nesne/durum/olayı bir süre sonra
yeniden söyler. Eksilen ya da eklenen nesneyi söyler. Hatırladıklarını yeni
durumlarda kullanır.)
Açıklamaları:
Çocuğun deneyimlediklerini hatırlayıp ifade etmesi için gerekli öğrenme ortam
ve durumları oluşturulmalıdır. Çocukların hatırladıklarını değişik durumlarda
işe yarar olarak kullanmaları (günlük yaşam becerileriyle ilişkilendirerek)
için desteklenmeleri gereklidir.
Kazanım
4. Nesneleri
sayar. (Göstergeleri: İleriye/geriye doğru birer birer ritmik sayar. Belirtilen
sayı kadar nesneyi gösterir. Saydığı nesnelerin kaç tane olduğunu söyler. Sıra
bildiren sayıyı söyler. 10’a kadar olan sayılar içerisinde bir sayıdan önce ve
sonra gelen sayıyı söyler.)
Açıklamaları:
Çocuktan
belli sayıdaki nesne grubunu dokunarak saydıktan sonra son söylediği sayının
nesne grubunun toplam sayısını gösterdiğini fark etmesi beklenir. Örneğin; Bir
tabakta 5 tane kurabiye varsa çocuktan ilk önce bunları sayması, sonra “kaç
tane” diye sorulduğunda 5 (beş) yanıtını vermesi beklenir. Nesne grubunda
birinci, ikinci sıradaki nesnenin kaçıncı olduğunu söylemesi beklenir. Verilen
sayıdan önce/sonra gelen sayının hangi sayı olduğunu söylemesi beklenir.
Kazanım
5. Nesne
ya da varlıkları gözlemler. (Göstergeleri: Nesne/varlığın adını, rengini,
şeklini, büyüklüğünü, uzunluğunu, dokusunu, sesini, kokusunu, yapıldığı
malzemeyi, tadını, miktarını ve kullanım amaçlarını söyler.)
Açıklamaları:
Nesne ya da varlıkların ad, renk, şekil, büyüklük, uzunluk, doku (pürüzlü,
kaygan, sert, yumuşak) koku, ses (yüksek-alçak, kalın-ince sesler), yapıldığı
malzeme (plastik, tahta, kumaş vb), tat ve miktar gibi özelliklerini ele alan
değişik etkinlikler yapılarak çocukların bu kazanımları gerçekleştirmeleri
desteklenmelidir.
Kazanım
6. Nesne
ya da varlıkları özelliklerine göre eşleştirir. (Göstergeleri: Nesne/varlıkları
birebir eşleştirir. Nesne/varlıkları rengine, şekline, büyüklüğüne, uzunluğuna,
dokusuna, sesine, yapıldığı malzemeye, tadına, kokusuna, miktarına ve kullanım
amaçlarına göre ayırt eder, eşleştirir. Eş nesne/varlıkları gösterir.
Nesne/varlıkları gölgeleri ya da resimleriyle eşleştirir.)
Açıklamaları:
Etkinliklerde öğretmenlerin “eş” ve “eşit” kavramlarını karıştırmamaya özen
göstermesi gerekir. Eşlik teriminin somut nesneler, eşitlik teriminin ise
sayılar gibi soyut kavramlar için kullanıldığı unutulmamalıdır. Öncelikle
birebir eşleştirme ardından herhangi bir özelliğine göre eşleştirme ve son olarak
da eş nesneleri/ varlıkları gösterme etkinlikleri yapılmalıdır.
Nesne/varlıkları ve nesne gruplarını uygun rakamla eşleştirme etkinlikleri en
son yapılacak etkinliklerdir.
Kazanım
7.
Nesne ya da varlıkları özelliklerine göre gruplar. (Göstergeleri: Nesne/varlıkları
rengine, şekline, büyüklüğüne, uzunluğuna, dokusuna, sesine, yapıldığı
malzemeye, tadına, kokusuna, miktarına ve kullanım amaçlarına göre gruplar.)
Açıklamaları:
Gruplama etkinliklerinde çocukların gelişim özelliklerine dikkat edilerek öncelikle
birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilen nesne/varlıklar tercih edilmelidir.
Giderek birbirine daha çok benzeyen nesne/ varlıklarla çalışılmalıdır. Örneğin
“renkli kağıtlarla beyaz kağıtları ayırt etmek, düz beyaz kağıtla çizgili ya da
kareli beyaz kağıdı ayırt etmekten daha kolaydır. Çocuktan iki ya da daha fazla
nesne ya da varlığı renk, şekil, büyüklük, uzunluk, doku, tat, koku, ağırlık,
ses (doğal sesler, müzikal sesler), miktar (az-çok; en az-en çok; birkaç) ve
kullanım amaçları (mutfakta kullanılanlar, temizlik için kullanılanlar vb.)
gibi özelliklerine göre gruplaması beklenir.
Kazanım
8.
Nesne ya da varlıkların özelliklerini karşılaştırır. (Göstergeleri:
Nesne/varlıkların rengini, şeklini, büyüklüğünü, uzunluğunu, dokusunu, sesini,
kokusunu, yapıldığı malzemeyi, tadını, miktarını ve kullanım amaçlarını ayırt
eder, karşılaştırır.)
Açıklamaları:
Çocukların iki ya da daha fazla nesne ya da varlığın renk, şekil, büyüklük,
uzunluk, doku, ağırlık, ses, miktar ve yapıldığı malzeme (plastik, ahşap, kumaş
vb.) gibi özellikleri temel alarak farklılık ve benzerlikleri karşılaştırmaları
beklenir.
Kazanım
9.
Nesne ya da varlıkları özelliklerine göre sıralar. (Göstergeleri:
Nesne/varlıkları uzunluklarına, büyüklüklerine, miktarlarına, ağırlıklarına,
renk tonlarına göre sıralar.)
Açıklamaları:
Sıralama karşılaştırma yapabilmeyi gerektirir. Bu nedenle birimler arasındaki
farkların belirgin olması gerekir. Örneğin, çocuğun ağırlığı karşılaştırarak
sıralayabilmesi için ağır ve hafif nesneler arasındaki farkın çocuk tarafından
hissedilebilecek kadar belirgin olması sağlanmalıdır. Çocuğun gelişim
seviyesine göre sıralanacak nesne sayısı ayarlanmalıdır.
Kazanım
10.
Mekânda konumla ilgili yönergeleri uygular. (Göstergeleri: Nesnenin mekândaki
konumunu söyler. Yönergeye uygun olarak nesneyi doğru yere yerleştirir. Mekânda
konum alır. Harita ve krokiyi kullanır.)
Açıklamaları:
Mekânda konum ile ilgili yönergeler; yön, yakın, uzak, altında, üstünde,
önünde, arkasında, yanında gibi kavramları içermelidir. Çocukların nesnelerin
mekândaki konumlarını anlayabilmesi için legolar, bloklar gibi nesneler
kullanılarak basit etkinlikler yapılabilir. Bu gibi etkinliklerden sonra basit
krokiler/haritalar çocuklara gösterilir ve krokinin/haritanın nasıl okunacağı
konusunda rehberlik edilir. Krokide çizilmiş şekillerin ne anlama geldiği ve
birbirlerine göre konumları incelenir. Daha sonra çocukların en çok bildiği bir
alanda (sınıf, bahçe vb.) yönergeler doğrultusunda basit krokiler/haritalar
oluşturmalarına yönelik etkinlikler yapılır. Saklambaç oyunları, hazine avı
gibi oyunlar çocukların krokileri somutlaştırmalarına yardımcı olur ve süreci
oyunlaştıracağı için eğlenceli kılar.
Kazanım
11.
Nesneleri ölçer. (Göstergeleri: Ölçme sonucunu tahmin eder. Standart olmayan
birimlerle ölçer. Ölçme sonucunu söyler. Ölçme sonuçlarını tahmin ettiği
sonuçlarla karşılaştırır. Standart ölçme araçlarının neler olduğunu söyler.)
Açıklamaları:
Standart olmayan ölçme birimi olarak kalem, pipet, kürdan, silgi, lego, kitap,
kâğıt gibi malzemelerle parmak, karış, kulaç, adım, ayak gibi doğal ölçme
birimleri kullanılmalıdır.
Kazanım
12. Geometrik şekilleri tanır. (Göstergeleri: Gösterilen geometrik şeklin
ismini söyler. Geometrik şekillerin özelliklerini söyler. Geometrik şekillere
benzeyen nesneleri gösterir.)
Açıklamaları:
Düzenlenecek etkinlikler sırasında öğretmenlerin daire ve çember terimlerini
doğru kullanmaya özen göstermeleri gerekmektedir. Çemberin içi boştur, sadece
yuvarlak alanın etrafını kaplamaktadır. Daire ise içi dolu yuvarlak alanı
tanımlamaktadır. Üçgen, daire, kare, dikdörtgen ve elips geometrik şekillerinin
üzerinde durulmalıdır. Gelişimsel seviyesi uygun olan çocuklarla çokgenler
üzerinde de çalışılabilir.
Kazanım
14.
Nesnelerle örüntü oluşturur. (Göstergeleri: Modele bakarak nesnelerle örüntü
oluşturur. En çok üç öğeden oluşan örüntüdeki kuralı söyler. Bir örüntüde eksik
bırakılan öğeyi söyler, tamamlar. Nesnelerle özgün bir örüntü oluşturur.)
Açıklamaları:
Örüntü, en az iki nesneden oluşan “çekirdek” grubun belli bir kurala göre sıralanması
ve bu kuralın ardışık olarak tekrar edilmesi durumudur. Örüntü somut nesnelerle
başlatılmalıdır. Örneğin “mandal+boncuk, mandal+boncuk” ikili bir örüntüdür.
Var olan örüntüyü genişlettiğimizde; “mandal+boncuk+pipet, mandal+boncuk+pipet”
şeklinde örüntüyü genişleterek sürdürmeleri beklenir. Çocuklardan önce model
olarak verilen örüntüyü devam ettirmeleri, ardından kendi örüntülerini
yapmaları beklenir.
Kazanım
13.
Günlük yaşamda kullanılan sembolleri tanır. (Göstergeleri: Verilen açıklamaya
uygun sembolü gösterir. Gösterilen sembolün anlamını söyler.)
Açıklamaları:
Semboller seçilirken çocukların yaş grubuna ve ihtiyaçlarına uygun,
dikkatlerini çekecek semboller olmasına özen gösterilmelidir. Bu kazanımda sözü
edilen semboller; trafik, tehlike, WC, geri dönüşüm, yön okları gibi
işaretlerdir. Kazanım 15. Parça-bütün ilişkisini kavrar. (Göstergeleri: Bir
bütünün parçalarını söyler. Bütün ve yarımı gösterir. Bir bütünü parçalara
böler. Parçaları birleştirerek bütün elde eder.) Açıklamaları: Yapbozlar, insan
vücudu ve yüzü, hayvanlar, yiyecekler ve çocukların günlük hayatta sıklıkla
kullandığı gerçek nesneler ve oyuncaklar parça bütün ilişkisinin kavranmasında
yararlanılabilir. Çocukların parça bütün ilişkisini kavrayacağı nesnelerin
ayırt edici özelliklerinin olmasına dikkat edilmelidir.
Kazanım
16.
Nesneleri kullanarak basit toplama ve çıkarma işlemlerini yapar. (Göstergeleri:
Nesne grubuna belirtilen sayı kadar nesne ekler. Nesne grubundan belirtilen
sayı kadar nesneyi ayırır.)
Açıklamaları:
10’a kadar toplama ve çıkarma işlemleri yalnızca nesneler kullanılarak
yaptırılmalıdır. Nesnenin gruba dâhil edilmesinin bir “artış-çoğalma”, nesnenin
gruptan çıkarılmasının bir “azalma-eksilme” olduğu vurgulanmalıdır. Düzenlenen
etkinlikler sırasında tahta ya da kâğıt üzerinde rakamlarla toplama ve çıkarma
yapılması uygun değildir.
Kazanım
18.
Zamanla ilgili kavramları açıklar. (Göstergeleri: Olayları oluş zamanına göre
sıralar. Zaman ile ilgili kavramları anlamına uygun şekilde açıklar. Zaman
bildiren araçların işlevlerini açıklar.)
Açıklamaları:
Çocuklar için zaman kavramı soyuttur. Bu nedenle kendi yaşamları ve yakın
çevreleriyle ilişkilendirebilecekleri durumlardan yararlanılmalıdır. Çocukların
kendi yaşantılarına ilişkin deneyimleri ile “dün oynadığımız oyun” “bugün
gideceğimiz gezi” “yarın okula gelecek misafir” gibi zaman bildiren kavramlar
etkinliklerle bütünleştirilerek ele alınmalıdır. Ayrıca sınıftaki saat ve
takvimlerin kullanılmasına çocuklarda dâhil edilmeli ve işlevlerine dikkat
çekilmelidir.
Kazanım
20.
Nesne/sembollerle grafik hazırlar. (Göstergeleri: Nesneleri kullanarak grafik
oluşturur. Nesneleri sembollerle göstererek grafik oluşturur. Grafiği oluşturan
nesneleri ya da sembolleri sayar. Grafiği inceleyerek sonuçları açıklar.)
Açıklamaları:
Grafik
çalışmaları için başlangıçta somut nesneler kullanılmalıdır. Sınıftaki
kalemler/legolar/ mandallar vb. renklerine göre gruplandırılarak ve ardından
doğrusal bir düzen içinde sıralanarak renk grafikleri oluşturulabilir. Günlük
yaşamlarındaki durumları yansıtan sorulara verdikleri yanıtlar da grafiğe
dönüştürülebilir. Örneğin okula servisle gelenler ve anne-babasıyla gelenler
özel bir sembol ile somutlaştırılır ve bu semboller yan yana ya da üst üste
sıralanarak grafik oluşturulur.
KAYNAKÇA
MEB(2013).MEB Okul
Öncesi Eğitim Programı.Ankara:MEB